Đái tháo đường – Những điều bạn nên biết

Đái tháo đường hay còn được gọi là bệnh tiểu đường, bệnh gây nhiều biến chứng trầm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống bệnh nhân và xã hội. Đái tháo đường xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin, hoặc cơ thể giảm đáp ứng với tác dụng của insulin (đề kháng với insulin) .

Khởi phát âm thầm

Bệnh đái tháo đường týp 2 khởi phát âm thầm, không dừng lại, bởi vậy, các bệnh nhân khi phát hiện ra mình mắc bệnh đái tháo đường thì hầu hết đã mắc bệnh từ 5-15 năm trước. Thế giới cũng đưa ra nhận định: số bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường được phát hiện và số mắc không được phát hiện theo tỷ lệ 50-50 – nghĩa là, khi một người đã được phát hiện mắc đái tháo đường cũng đồng thời còn một người khác chưa biết mình đang mắc bệnh. Theo thống kê, hiện nay, 2,7% dân số Việt Nam mắc bệnh đái tháo đường. Tại các thành phố lớn, tỷ lệ này lên đến 4,4 % và chiếm 90% trường hợp là bệnh nhân bị đái tháo đường tuýp 2.

Theo PGS.TS Tạ Văn Bình – Giám đốc Bệnh viện Nội tiết T.Ư: Người mắc đái tháo đường thường có những biểu hiện như: khát nước, tiểu nhiều, nước tiểu ngọt kiến bâu, sụt cân nhanh… Một khi người bệnh đã có các biểu hiện nói trên thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. Thực tế cho thấy, trong cộng đồng đã hiểu và lo ngại về đái tháo đường, nhưng còn chưa biết làm thế nào để chữa và làm sao phát hiện sớm bệnh này.

Có ba type đái tháo đường chính

Bệnh đái tháo đường type 1

Type đái tháo đường này thường ảnh hưởng đến trẻ em, nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn. Trong đái tháo đường type 1, cơ thể không thể sản xuất insulin. Lý do,hệ thống miễn dịch của cơ thể do nhầm lẫn đã tấn công các tế bào trong tuyến tuỵ làm cho tế bào tuyến tụy không còn sản xuất được insulin. Khi không có Insulin, tế bào sẽ không sử dụng được Glucose, do đó Glucose trong máu sẽ tăng rất cao. Bệnh nhân cần được tiêm insulin để sống.

Đái tháo đường type 2

Đây là đạng Đái tháo đường thường gặp nhất. Thông thường, với bệnh Đái tháo đường type 2, trong cơ thể vẫn còn sản xuất insulin, nhưng các tế bào không thể sử dụng nó. Điều này được gọi là đề kháng insulin. Theo thời gian, đường huyết sẽ tăng cao trong máu. Béo phì và ít vận động làm tăng nguy cơ phát triển bệnh Đái đường type 2.

Đái tháo đường thai kỳ

Đây là dạng Đái tháo đường xảy ra ở một số phụ nữ mang thai và chấm dứt sau khi sanh. Có thể gây ra các vấn đề trong quá trình mang thai. Phụ nữ bị đái tháo  đường thai kỳ có nhiều khả năng phát triển thành bệnh Đái tháo đường type 2 sau này.

Yếu tố, nguy cơ mắc bệnh

Cũng theo PGS.TS Tạ Văn Bình, nhóm người có nguy cơ cao mắc ĐTĐ týp 2 trước hết là những người ở lứa tuổi sau 40. Điều đáng lưu ý, một vài năm trước, bệnh nhân mắc ĐTĐ thường sau 45 tuổi, nhưng đến thời điểm này, “đỉnh” mắc được ghi nhận ở tuổi 40 và 60. Thừa cân béo phì cũng là yếu tố nguy cơ đã được đề cập. Các chuyên gia nêu rõ: thừa cân béo phì, đặc biệt là béo “trung tâm” – béo bụng có thể gây nhiễm mỡ nội tạng, mỡ trong gan, tụy, tác động xấu đến việc tiết insulin ở tuyến tụy. Insulin là chất có vai trò đưa glucose – một loại đường trong máu đến các tế bào của cơ thể, giúp cho tế bào hoạt động và đồng thời giúp duy trì tỷ lệ đường trong máu ở mức cân bằng. Khi việc sản xuất ra insulin bị ngưng trệ hoặc bị rối loạn sẽ dẫn đến bệnh ĐTĐ. Ngoài ra, nguy cơ mắc bệnh ĐTĐ còn liên quan đến yếu tố gia đình. Chẳng hạn, trong gia đình có người mắc bệnh ĐTĐ thuộc thế hệ cận kề như: khi con mắc ĐTĐ thì bố mẹ và anh chị của bệnh nhân cũng cần đi kiểm tra…

Các biến chứng của đái tháo đường

Nếu không được điều trị tốt, Đái tháo đường gây ra nhiều biến chứng có thể làm bệnh nhân tàn phế, thậm chí tử vong.

Biến chứng cấp tính

Do đường huyết tăng cao, có thể gây hôn mê nhiễm cetone hay hôn mê do tăng áp lực thẩm thấu. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẩn đến tử vong. Hạ đường huyết là biến chứng cấp tính, thường do quá liều thuốc ,insulin gây nên. Có thể do bệnh nhân nhịn đói, kiêng khem quá mức hay do uống nhiều rượu. Nếu không được điều trị kịp thời có thể hôn mê và thậm chí tử vong

Biến chứng mãn tính

Biến chứng tim mạch : Đái tháo đường làm tăng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, đột quị, tai biến mạch máu não và mạch máu ngoại biên đưa đến đoạn chi.

Biến chứng mắt : Bệnh lý võng mạc do đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây mù lào, giãm thị lực.

Biến chứng thận : là biến chứng mãn tính thường gặp của Đái tháo đường, gây bệnh thận giai đoạn cuối, suy thận .Điều trị cần chạy thận nhân tạo hay thẩm phân phúc mạc để duy trì cuộc sống.

Biến chứng thần kinh : Biến chứng thần kinh ngoại biên do đái tháo đường gây mất cảm giác ở chân, tay hay dị cảm, tê, gây đau nhức…là nguy cơ của nhiễm trùng chân đưa đến đoạn chi.

Dưới đây là một số lời khuyên phòng ngừa đái tháo đường:

Giảm cân: Cần phải giảm trọng lượng cơ thể khoãng 5- 10 % nếu bạn bị thừa cân hay béo phì.

Tăng cường vận động : bạn nên tăng cường vận động, như thế sẽ giúp cơ thể giảm trọng lượng. Bạn có thể tăng cường vận động bằng một số cách đơn giản như : nên đi bộ hay đi xe đạp khi đi chợ hơn là đi xe máy, nên đi cầu thang bộ …

Chế độ ăn : Cần thực hiện chế độ ăn khỏe mạnh :

• Không ăn thức ăn chứa tinh bột 2 giờ trước khi đi ngủ.
• Cân bằng tỉ lệ mỡ / carbohydrate / protein trong khẩu phần ăn theo tỷ lệ khoảng 30-40-30
• Luôn luôn ăn một bữa ăn sáng nhiều đạm.
• Thêm rau và trái cây vào trong tất cả các bữa ăn của bạn và có hoa quả cho bữa ăn nhẹ. Nên chọn rau không chứa nhiều tinh bột như : bông cải xanh, cà rốt và đậu. Củ chứa nhiều tinh bột như khoai tây hay khoai lang nên hạn chế.
• Toàn bộ lúa mì và đậu khô cũng là lựa chọn tốt.
• Nên ăn cá ít nhất hai lần một tuần: cá  nướng, tiềm hay hấp.
• Tránh thịt mỡ và chọn thịt nạc.
• Nên ăn nhóm thịt trắng như : hải sản, gà ( nên bỏ da) , cá . Hạn chế thịt đỏ : heo, bò, dê, cừu…
• Bạn cũng nên chọn sản phẩm từ sữa không chất béo như sữa tách kem, phô mai không béo và sữa chua không chất béo.
• Uống nhiều nước có lợi cho sức khỏe : uống 2 cốc nước lớn mỗi ngày. Không được uống nước ngọt.
• Chọn thức uống không màu sẽ tốt hơn thức uống chế biến màu.
• Có thể uống trà hay nước.
• Giảm thiểu lượng cà phê , đặc biệt là  cà phê ngọt.
• Bỏ thực phẩm ướp muối ra khỏi chế độ ăn uống của bạn.
• Khoai tây chiên, kem và thức ăn dinh dưỡng giàu chất béo, ít năng lượng không nên sử dụng.
• Khi chọn dầu ăn, nên chọn dầu thực vật , tránh thịt mỡ dầu động vật . Dầu động vật rất giàu chất béo trans,  có hại cho cơ thể.
• Tránh thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn và thực phẩm chiên.
• Kiểm soát phần thức ăn của bạn. Bạn nên ăn ba bữa ăn cố định trong một ngày .
• Hạn chế lượng đường trong bữa ăn

Tập thể dục : Tập thể dục tác động trực tiếp lên đường huyết . Tập thể dục giúp tăng khối lượng cơ bắp và đốt bớt mỡ thừa.

Tập sức cơ: nâng tạ nhẹ hay những bài tập có kháng lực giúp tăng cường cơ bắp. Nên tập từ nhẹ tới nặng

Bài tập dãn cơ bắp : Yoga, Thái cực quyền là các bài tập thể dục phổ biến thích hợp cho bệnh nhân lớn tuổi

Lối sống lành mạnh : Tránh hoặc bỏ rượu bia, hút thuốc lá là cách để có một lối sống lành mạnh. Nếu bạn bị đái tháo đường,ngừng hút thuốc sớm có nghĩa là bạn sẽ giảm nguy cơ các bệnh tim mạch.

Tham khảo thêm về tiểu đường ở phụ nữ mang thai