Viêm xoang cấp: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm xoang cấp là một bệnh lý phổ biến về đường hô hấp hiện nay. Bệnh có thể gặp ở nhiều đối tượng khác nhau và gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, sinh hoạt của người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu các thông tin về bệnh viêm xoang cấp để từ đó nhận biết bệnh sớm cũng như có các biện pháp phòng ngừa và điều trị bệnh phù hợp và hiệu quả nhất.

Viêm xoang cấp là bệnh gì?

Xoang là những hốc xương ở mặt và đầu, được phủ bởi một lớp niêm mạc và có những lỗ thông với khoang mũi. Viêm xoang cấp là tình trạng các xoang bị viêm và sưng lên, thường tiến triển nhanh chóng (trong vài ngày) và kéo dài trong thời gian ngắn (khoảng 4 tuần).

Bình thường, những lỗ thông xoang thông thoáng giúp lưu thông dịch tiết và không khí trong xoang. Khi bạn bị viêm xoang cấp tính, tình trạng sưng, phù nề, viêm nhiễm tại niêm mạc xoang khiến lỗ thông xoang bị tắc nghẽn. Điều này làm cho xoang tích tụ nhiều dịch nhầy đồng thời việc thoát nước và dịch nhầy ra ngoài bị cản trở khiến hô hấp khó khăn.

Viêm xoang cấp không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe mà còn gây ra nhiều khó chịu và phiền toái trong sinh hoạt của người bệnh. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ được cải thiện tốt nếu người bệnh được điều trị sớm bằng các phương pháp phù hợp. Vì vậy, việc hiểu rõ về bệnh viêm xoang cấp là vô cùng cần thiết để có thể nhận biết bệnh sớm và điều trị bệnh một cách hiệu quả.

Nguyên nhân gây viêm xoang cấp do đâu?

Viêm xoang cấp có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp mà bạn cần lưu ý:

• Môi trường bị ô nhiễm, nhiều khói bụi, hơi hóa chất,…
• Sau khi nhiễm virus, vi khuẩn, nấm,… từ các bệnh viêm nhiễm lây qua đường hô hấp như viêm mũi, viêm họng cấp tính, viêm Amidan, nhiễm khuẩn răng lợi,…
• Dị ứng với các tác nhân từ môi trường bên ngoài như phấn hoa, vi sinh vật, lông chó mèo,…
• Sau cảm cúm, cảm lạnh (viêm đường hô hấp trên) thông thường.
• Chấn thương cơ học hay áp lực gây tổn thương, xuất huyết, phù nề niêm mạc và thành xoang.
• Các hoạt động gây thay đổi áp suất như bơi, lặn với bình dưỡng khí, đi máy bay thường xuyên.

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh viêm xoang cấp

Một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc phải viêm xoang cấp mà bạn cần chú ý:

• Một số bất thường về giải phẫu như vách ngăn mũi dị dạng, có khối u xuất hiện, bị VA quá phát, polyp mũi, bóng khí cuốn giữa, bóng sàng,…. làm tắc dịch tiết trong xoang.
• Cơ thể suy nhược, mắc bệnh xơ nang hoặc những bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch, thiếu kháng thể như nhiễm virus HIV.
• Người thường xuyên tiếp xúc với các chất ô nhiễm như khói thuốc lá.
• Cơ địa dễ dị ứng với tác nhân dị ứng hay sốt cao kéo dài.
• Một số bệnh lý khác như trào ngược dạ dày thực quản, xơ gan cũng làm tăng nguy cơ gây viêm xoang cấp.

Triệu chứng của bệnh viêm xoang cấp

Triệu chứng của viêm xoang cấp thường xuất hiện trong khoảng 10 – 14 ngày, có thể tiến triển nặng ngay từ ban đầu và không thuyên giảm. Các dấu hiệu và triệu chứng viêm xoang cấp tính thường bao gồm:

☛ Đau nhức từng cơn vùng mặt: Đây là dấu hiệu chính của viêm xoang cấp. Người bệnh thường đau từng cơn và các cơn đau thường nhiều hơn vào buổi sáng.

Vị trí đau trong viêm xoang cấp sẽ phụ thuộc vào vị trí xoang bị viêm của bạn. Đối với viêm xoang hàm, vị trí đau có thể là vùng má. Bạn có thể bị đau vùng giữa chân mày khi bị viêm xoang trán và đau giữa 2 mắt khi bịviêm xoang sàng trước. Viêm xoang bướm sẽ gây đau vùng sau gáy và đau nhức trong đầu. Bạn sẽ có cảm giác nặng mặt cũng như phần thái dương, đôi khi lan lên vùng đỉnh đầu, thậm chí đau nhức vùng răng hàm.

☛ Ngạt tắc mũi: Tuỳ tình trạng viêm mà bạn có thể bị nghẹt tắc mũi 1 hay cả 2 bên mũi, nghẹt từng lúc hay liên tục. Nghẹt mũi thường tăng về ban đêm khi nằm, gây mất ngủ và có thể dẫn đến giảm khứu giác.

☛ Chảy nước mũi: Nước mũi đặc, có màu vàng hoặc xanh, đôi khi có mùi hôi. Nước mũi thường chảy cả 2 bên mũi và có thể chảy xuống dưới họng.

Viêm xoang cấp có nguy hiểm không?

Các triệu chứng của viêm xoang cấp thường biến mất sau một thời gian ngắn và hiếm khi gây ra các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh kéo dài và không được chữa trị đúng cách sẽ có thể dẫn đến một số biến chứng dưới đây.

• Viêm xoang mạn tính. Viêm xoang cấp kéo dài không được điều trị có thể dẫn đến tình trạng viêm xoang mạn tính (viêm xoang kéo dài trên 8 tuần) khó điều trị và gây nhiều biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe.
• Viêm màng não: Xảy ra khi tình trạng nhiễm trùng lan đến màng não.
• Thị lực bị ảnh hưởng: Viêm xoang cấp có thể dẫn đến tình trạng viêm tấy hốc mắt, viêm dây thần kinh thị giác, giảm thị lực và mù một cách đột ngột.
• Các bệnh nhiễm trùng khác: Trong một số trường hợp hiếm gặp, nhiễm trùng có thể lan đến xương gây viêm tủy xương hoặc da gây viêm mô tế bào.

Các phương pháp chẩn đoán viêm xoang cấp

Đầu tiên, để chẩn đoán viêm xoang cấp, bác sĩ sẽ dựa các triệu chứng của bạn để xác định bệnh và nguyên nhân gây bệnh phục vụ cho quá trình điều trị.

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện một số phương pháp dưới đây để chẩn đoán viêm xoang cấp và chẩn đoán loại trừ viêm xoang cấp với các bệnh lý khác, bao gồm:

• Thăm khám: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra mũi hoặc cổ họng để tìm vị trí bị viêm, mưng mủ hoặc các tình trạng bất thường về giải phẫu như polyp mũi.
• Nội soi mũi: Thực hiện bằng cách đưa một ống mỏng, dẻo có gắn camera vào bên trong mũi để kiểm tra trực quan bên trong xoang.
• Thử nghiệm da dị ứng: Bạn cần tiến hành thử nghiệm da dị ứng nếu nghi ngờ bệnh khởi phát từ các yếu tố dị ứng.
• Chẩn đoán hình ảnh: Bác sĩ tiến hành chụp ảnh MRI (cộng hưởng từ) hoặc chụp CT (cắt lớp vi tính) vùng xoang mũi cùng các khu vực xung quanh. Hình ảnh thu được sẽ hiển thị chi tiết tình trạng của các xoang và hốc mũi giúp xác định những bất thường về giải phẫu.
• Xét nghiệm vi sinh: Giúp bác sĩ xác định chính xác chủng vi khuẩn gây bệnh để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.
• Trong một số trường hợp viêm xoang cấp cũng cần tiến hành các xét nghiệm để đánh giá tình trạng suy giảm miễn dịch, HIV, bệnh tự miễn,…

Điều trị viêm xoang cấp như thế nào?

Việc điều trị viêm xoang cấp sẽ phụ thuộc phần lớn vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nặng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị viêm xoang cấp mà bạn có thể tham khảo:

Các biện pháp chăm sóc tại nhà

Tác nhân gây viêm xoang cấp thường do virus gây bệnh cảm cúm thông thường nên bệnh thường sẽ tự khỏi sau một thời gian. Do đó, trong hầu hết các trường hợp viêm xoang cấp, bạn có thể tự chăm sóc làm giảm triệu chứng viêm xoang tại nhà bằng các biện pháp sau:

• Sử dụng nước muối loãng để vệ sinh mũi hàng ngày: Việc này giúp làm sạch chất nhầy và giữ ẩm cho xoang. Bạn có thể sử dụng kết hợp với thiết bị rửa mũi để đạt hiệu quả tốt hơn.
• Nâng đầu cao khi ngủ giúp thoát dịch xoang, giảm tắc nghẽn bên trong xoang, nhờ đó giúp bạn dễ thở hơn.
• Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.
• Uống nhiều nước sẽ giúp làm loãng chất tiết nhầy khiến dịch nhầy thoát ra ngoài dễ dàng hơn. Ngoài ra, bạn cần tránh dùng các đồ uống chứa chất kích thích như cà phê, rượu, bia vì chúng có thể gây mất nước. Rượu cũng sẽ làm tình trạng phù nề niêm mạc trong xoang trở nên trầm trọng hơn.
• Làm ẩm xoang: Trùm khăn kín và xông hơi nước nóng giúp giảm đau và dịch nhầy thoát ra ngoài dễ hơn.
• Dùng gạc ấm áp lên mặt: Đặt một chiếc khăn ấm xung quanh vùng mũi, má và mắt giúp giảm đau nhức hiệu quả.

Sử dụng thuốc

Một số loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị viêm xoang cấp tính bao gồm:

• Thuốc thông mũi (phenylpropanolamin, pseudoephedrin): Những loại thuốc này làm giảm lượng chất nhầy trong xoang và giúp điều trị tình trạng nghẹt mũi của bạn. Tuy nhiên, bạn chỉ nên sử dụng thuốc thông mũi trong vài ngày, nếu dùng kéo dài có thể khiến tình trạng nghẹt mũi nghiêm trọng hơn.
• Thuốc xịt mũi có corticoid (beclomethasone, fluticasone propionate…): Thuốc làm giảm các chất trung gian hóa học gây viêm, cải thiện các triệu chứng của viêm xoang như: hắt hơi, chảy nước mũi, chảy nước mắt, nghẹt mũi, phù niêm mạc…
• Thuốc giảm đau không cần kê đơn (Acetaminophen hoặc Ibuprofen): Có thể được sử dụng khi bệnh nhân đau nhức dữ dội để giảm bớt sự khó chịu. Bạn cần dùng thuốc theo đúng hướng dẫn sử dụng và không dùng thuốc quá 10 ngày.
• Thuốc kháng sinh (Amoxicillin, Doxycycline, Trimethoprim – Sulfamethoxazole,… ): Thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng trong trường hợp viêm xoang cấp tính nặng gây ra bởi vi khuẩn hay bệnh tái phát hoặc kéo dài. Bạn cần lưu ý chỉ dùng kháng sinh khi được chỉ định và cần tuân thủ liều dùng theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, tránh tự ý bỏ thuốc sẽ không đạt được hiệu quả tối ưu.
• Thuốc kháng nấm: Viêm xoang cấp tính hiếm khi do nhiễm nấm. Tuy vậy, nếu xác định nguyên nhân do nấm thì phải điều trị bằng thuốc kháng nấm.

Điều trị dị ứng

Nếu dị ứng là tác nhân gây ra viêm xoang cấp, bác sĩ có thể tiến hành tiêm phòng dị ứng để làm giảm phản ứng của cơ thể với các tác nhân dị ứng đặc hiệu, từ đó làm giảm các triệu chứng.

Điều trị không dùng thuốc

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, bạn có thể tham khảo các phương pháp điều trị viêm xoang cấp không dùng thuốc giúp cải thiện, giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh của dưới đây:

➤ Xoa bóp giảm viêm xoang

Xoa bóp là phương pháp hỗ trợ điều trị viêm xoang khá đơn giản mà bạn có thể thực hiện ngay tại nhà. Liệu pháp này sử dụng tay để tạo các kích thích cơ học vào một số vị trí trên cơ thể, nhờ đó giúp giảm nhẹ cơn đau, giảm viêm, thúc đẩy tuần hoàn máu và đặc biệt kích thích dẫn lưu dịch ở vùng xoang – mũi, loại bỏ dịch ứ đọng, nhờ đó cải thiện các triệu chứng viêm xoang hiệu quả.

Để thực hiện xoa bóp giảm viêm xoang tại nhà, bạn có thể thực hiện theo cách sau:

• Xoa hai lòng bàn tay vào nhau để làm nóng trước khi xoa bóp.
• Dùng các ngón tay xoa bóp nhẹ nhàng ở vùng đầu lông mày rồi vuốt từ đầu và cuối lông mày. Thực hiện động tác này liên tục 10 lần sẽ giúp giảm cảm giác đau nhức hốc mắt.
• Co ngón trỏ thành một góc 45 độ, sau đó dùng đốt thứ 2 của ngón xoa bóp nhẹ ở vùng xung quanh mắt để tăng lưu thông máu và làm loãng dịch tiết ứ đọng trong các xoang.
• Dùng ngón tay xoa bóp nhẹ nhàng theo hình xoắn ốc ở vùng xoang bướm.

Bạn nên thực hiện xoa bóp trong 15 – 20 phút và từ 2 – 3 lần mỗi ngày để giảm nhẹ các triệu chứng của viêm xoang cấp.

Ngoài ra, bạn cũng có thể bấm huyệt để chữa viêm xoang tại nhà. Tuy nhiên, việc bấm huyệt đòi hỏi phải có sự chính xác về kỹ thuật day ấn và xác định đúng huyệt vị. Vì vậy, bạn chỉ nên thực hiện khi đã được người có chuyên môn hướng dẫn chính xác.

➤ Tập luyện

Tập yoga, tập dưỡng sinh là một trong những phương pháp giúp cải thiện tình trạng viêm xoang cấp nhờ nâng cao khả năng đề kháng của cơ thể. Tuy nhiên, trong quá trình tập luyện bạn nên chú ý chọn thời điểm tập phù hợp, tránh tập khi trời quá nóng hay quá lạnh có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và khiến bệnh tiến triển nặng hơn.

➤ Châm cứu

Châm cứu cũng là một phương pháp giúp làm giảm các triệu chứng viêm xoang cấp như đau đầu, chảy dịch nhiều. Tuy vậy, phương pháp này không thể tự ý thực hiện mà cần được thao tác bởi người có chuyên môn để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả cao nhất.

Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định bạn thực hiện phẫu thuật để điều trị các nguyên nhân thuộc về giải phẫu của viêm xoang cấp tính. Các phẫu thuật này có thể là: loại bỏ polyp hoặc khối u ở mũi, sửa vách ngăn mũi lệch,…

Khi nào bạn cần đi khám bác sĩ?

Nếu tình trạng viêm xoang cấp của bạn chỉ xuất hiện các triệu chứng nhẹ, bạn hoàn toàn có thể tự chăm sóc và điều trị tại nhà theo các phương pháp đã nêu ở phần trên. Tuy nhiên, bạn cần liên hệ với bác sĩ nếu có những dấu hiệu sau:

• Các triệu chứng kéo dài hơn một tuần hoặc lâu hơn.
• Các triệu chứng xấu đi sau khi thực hiện các biện pháp cải thiện..
• Sốt cao dai dẳng và không hạ.
• Tiền sử viêm xoang tái phát hoặc mãn tính.

Đặc biệt, bạn cần đến các cơ sở y tế để thăm khám ngay lập tức nếu có các dấu hiệu hoặc triệu chứng có thể cho thấy bạn đang bị nhiễm trùng nghiêm trọng dưới đây:

• Đau, sưng hoặc đỏ quanh mắt.
• Sốt cao.
• Lú lẫn.
• Nhìn đôi hoặc những thay đổi về thị lực khác.
• Cứng cổ.

Phòng ngừa viêm xoang cấp

Viêm xoang cấp tính gây rất nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cũng như cuộc sống hàng ngày của bạn. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh lý này ngay từ đầu là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Để phòng ngừa viêm xoang cấp tính, bạn có thể thực hiện các biện pháp thay đổi lối sống sau:

• Giải quyết các bất thường về giải phẫu của mũi xoang (vẹo vách ngăn, quá phát mỏm móc, bóng sàng), nạo VA quá phát hoặc điều trị các khối u mũi, vòm họng cũng như các bệnh toàn thân.
• Tránh tối đa nhiễm trùng đường hô hấp trên và hạn chế tiếp xúc với người bị cảm cúm.
• Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân dị ứng có thể làm khởi phát viêm xoang cấp như phấn hoa, lông động vật, không khí ô nhiễm,…
• Không hút thuốc lá và hạn chế sử dụng rượu bia, các chất kích thích,….vì chúng có thể gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của bạn.
• Giữ ấm cơ thể vào mùa đông hay khi thời tiết thay đổi đột ngột từ nóng sang lạnh và ngược lại.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm nếu không khí khô hoặc sử dụng máy lọc không khí để loại bỏ bụi bẩn.
• Xây dựng lối sống lành mạnh, vệ sinh thân thể và môi trường sống thường xuyên.
• Chế độ nghỉ ngơi và làm việc hợp lý, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng.
• Tăng cường bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, ăn đầy đủ các nhóm dưỡng chất, nhất là trái cây tươi và rau xanh.
• Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao giúp cơ thể khỏe mạnh và nâng cao sức đề kháng giúp cơ thể chống lại bệnh tật.

Trên đây là những thông tin quan trọng về bệnh viêm xoang cấp tính, các triệu chứng, biến chứng, phương pháp chẩn đoán, điều trị và cách phòng tránh bệnh. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về bệnh lý này để bảo vế sức khỏe của bản thân và người thân một cách tốt nhất.

Tài liệu tham khảo

• http://www.mayoclinic.com/health/acute-sinusitis/DS00170
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15285-acute-sinusitis
• https://www.webmd.com/allergies/sinusitis