Biện pháp điều trị bệnh béo phì

Béo phì hiện không còn là căn bệnh cùa riêng các nước phát triển có điều kiện sống tiện nghi, no đủ mà đã trở thành vấn nạn của cả các nước đang phát triển. Việc điều trị và các dược phẩm điều trị béo phì do đó cũng ngày càng được quan tâm.

Nguyên nhân

Béo phì xảy ra khi năng lượng ăn vào vượt quá nhu cầu năng lượng cần thiết trong một thời gian dài, có thể do tăng ăn uống hoặc giảm nhu cầu cung cấp năng lượng do giảm hoạt động thể lực hoặc cả hai xảy ra cùng lúc.

Trên 90% nguyên nhân béo phì là do yếu tố bên ngoài, tức là do ăn uống, chế độ vận động, sinh hoạt. Chỉ không đến 10% là do di truyền và bệnh lý, thường gặp trong các bệnh lý về gen, bệnh lý nội tiết.

Béo phì không thể xuất hiện trong một thời gian ngắn. Thời gian thông thường để một cơ thể bình thường đạt đến cân nặng được chẩn đoán là béo phì tối thiểu làkhoảng 1 năm.

Biểu hiện

Béo phì là khi lượng mỡ trong cơ thể tăng lên quá mức bình thường, có thể dẫn đến những nguy cơ về mặt sức khỏe và tinh thần.

Như vậy là có những người nặng cân nhưng không bị bệnh béo phì, bao gồm:

• Những người có cơ bắp phát triển: vận động viên thể hình, người chơi thể thao nặng liên tục thường xuyên…
• Những người bị ứ nước trong cơ thể do bệnh lý hay tác dụng phụ của thuốc: dùng nội tiết tố sinh dục, corticoide, phù do bệnh thận, bệnh tim…
• Tình trạng tăng khối xương do các nguyên nhân sinh lý hay bệnh lý: xương to do di truyền, các tích tụ trong xương bất thường
• Một số tình trạng tích nước và tăng cân khác: Mang thai, u bướu khổng lồ…

Ngược lại, có những trường hợp cân nặng không nhiều nhưng vẫn là béo phì do khối mỡ trong cơ thể tăng nhiều hơn so với các khối xương, cơ, nước …

Các tế bào mỡ trong mô mỡ tăng theo hai cách:

• Gia tăng kích thước: xãy ra vào giai đoạn đầu và dễ hồi phục
• Gia tăng số lượng: xãy ra vào giai đoạn sau và khó hồi phục hơn.

Ngoài ra, ở người béo phì nặng, có tình trạng tăng mỡ trong máu và nhiễm mỡ trong các cơ quan (gan, thận…)

Biện pháp điều trị

1. Nguyên tắc điều trị béo phì:

Rất đơn giản, chỉ cần giảm năng lượng ăn vào thông qua kiểm soát chế độ ăn và tăng năng lượng tiêu hao thông qua chế độ vận động thể lực phù hợp. Tất cả các phương pháp khác như dùng thuốc, tâm lý liệu pháp, thay đổi hành vi… đều mang tính hỗ trợ nhằm đạt 2 mục tiêu trên và duy trì chúng lâu dài nhất có thể.

2. Khi nào nên bắt đầu điều trị béo phì:

Béo phì nên được chú ý theo dõi, phát hiện sớm và ngăn chặn ngay từ khi chỉ là nguy cơ chứ không chờ đến béo phì thật sự vì:

• Can thiệp ngay từ giai đoạn cân nặng thừa ít, chưa có sự gia tăng tế bào mỡ sẽ có kết quả tốt và duy trì lâu dài hơn
• Bảo vệ các cơ quan: Khi đã có tổn thương thực thể trên các cơ quan (tuỵ, mạch máu, gan…) do mỡ thì giảm cân chỉ giúp các tổn thương này ngưng tiến triển chứ không phục hồi được các tổn thương.
• Phòng tránh được các bệnh lý di truyền có liên quan đến béo phì: Một số bệnh lý di truyền chỉ biểu hiện thành bệnh khi có điều kiện thuận lợi là thừa cân, béo phì. Ngăn chặn béo phì có thể làm giảm yếu tố thuận lợi thúc đẩy các bệnh lý này tiến triển.

3. Điều trị béo phì là bắt buộc:

Bắt buộc điều trị béo phì đối với những người mắc các bệnh lý mạn tính liên quan đến dinh dưỡng và lối sống như tim mạch, huyết áp, tiểu đường … vì giảm cân là một trong những biện pháp trị liệu có ảnh hưởng quan trọng đến kết quả điều trị chung. Cần có chế độ ăn và tập luyện riêng phù hợp với tình trạng bệnh lý và thể trạng chung của bệnh nhân, được các chuyên viên theo dõi và điều chỉnh thường xuyên.

Các phương pháp giảm cân khác:

• Tắm hơi, massage, quấn nóng… không có hiệu quả trong việc giảm cân vì không thực sự giảm được lượng mỡ thừa trong cơ thể
• Phẫu thuật thẩm mỹ, hút mỡ… có thể làm giảm được lượng mỡ thừa và đạt hiệu quả thẩm mỹ nhưng không giảm được lượng mỡ trong máu và trong các cơ quan như gan, mạch máu… nên không làm giảm nguy cơ sức khỏe và thường có khuynh hướng tái lập rất nhanh sau khi tiến hành thủ thuật.

Nhìn chung, thừa cân và béo phì đang thật sự trở thành một vấn đề dinh dưỡng đáng báo động, vì là khởi đầu của nhiều vấn đề sức khỏe và tinh thần. Nên có biện pháp phòng ngừa hiệu quả bằng một chế độ dinh dưỡng phù hợp và nếp sống năng động hàng ngày, chú trọng đến các vận động thể lực để bảo vệ sức khỏe. Điều trị béo phì cần sự phối hợp của nhiều biện pháp khác nhau nhưng nguyên tắc chung nhất cần phải đạt được trong điều trị là giảm được lượng năng lượng nhập vào cơ thể hàng ngày và gia tăng lượng năng lượng hao hụt qua hoạt động thể chất.

ThS. BS. Đào Thị Yến Phi