Điều trị hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi

Hen phế quản là một bệnh mãn tính phổ biến nhất ở trẻ em. Căn bệnh này gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và hoạt động thường ngày, do đó ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất của trẻ. Vậy điều trị bệnh như thế nào để giúp trẻ phát triển được tốt nhất?

Hen phế quản được bắt nguồn từ các triệu chứng hô hấp như thở khò khè, khó thở, tức ngực và ho có sự thay đổi về cường độ và theo thời gian. Tuy nhiên, khò khè khá phổ biến ở trẻ em dưới 5 tuổi, thường xảy ra cùng với nhiễm trùng đường hô hấp do virus (RTI).

Các tác nhân gây bệnh phổ biến bao gồm dị ứng, cảm lạnh và tập thể dục. Hen suyễn được kiểm soát bằng cách kiểm soát tình trạng viêm bằng thuốc và tránh các tác nhân gây bệnh khi có thể.

Chẩn đoán và quản lý bệnh hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi có thể khó khăn. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, các triệu chứng chính của bệnh hen suyễn – thở khò khè và ho – đây có thể là biểu hiện của các bệnh lý khác gây ra. Ngoài ra, các xét nghiệm chẩn đoán tiêu chuẩn được sử dụng để đo mức độ thở của một người nào đó không thể được sử dụng dễ dàng hoặc chính xác với trẻ em dưới 5 tuổi.

Vì những lý do này, việc quản lý hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi đòi hỏi phải theo dõi cẩn thận và tương đối thường xuyên. Bạn có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng hen suyễn bằng cách làm theo một kế hoạch hành động hen suyễn bằng văn bản mà bạn lập với bác sĩ của con mình để theo dõi các triệu chứng và điều chỉnh điều trị khi cần thiết.

Các triệu chứng hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi

Các dấu hiệu và triệu chứng hen suyễn phổ biến ở trẻ em dưới 5 tuổi bao gồm:

• Ho
• Thở khò khè, âm thanh the thé, giống như tiếng còi khi thở ra
• Khó thở hoặc thở gấp
• Cảm giác căng tức, khó chịu ở ngực

Bệnh hen suyễn ở trẻ em cũng có thể gây ra:

• Khó ngủ do khó thở, ho hoặc thở khò khè
• Những cơn ho hoặc thở khò khè trở nên tồi tệ hơn khi bị cảm lạnh hoặc cúm
• Chậm phục hồi hoặc viêm phế quản sau nhiễm trùng đường hô hấp
• Khó thở cản trở chơi hoặc tập thể dục
• Mệt mỏi, có thể do ngủ kém

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hen suyễn khác nhau ở mỗi trẻ, và có thể trở nên tồi tệ hơn hoặc tốt hơn theo thời gian. Con của bạn có thể chỉ có một dấu hiệu, chẳng hạn như ho kéo dài hoặc nghẹt ngực.

Các triệu chứng hen suyễn có thể khởi phát hoặc trở nên tồi tệ hơn trong một số trường hợp sau:

• Cảm lạnh hoặc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác
• Các tác nhân gây dị ứng (chất gây dị ứng), chẳng hạn như bụi, lông thú cưng hoặc phấn hoa
• Hoạt động hoặc tập thể dục
• Ở trẻ sơ sinh, cho ăn
• Tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc các chất kích thích khác trong không khí
• Phản ứng cảm xúc mạnh mẽ, chẳng hạn như khóc hoặc cười
• Trào ngược tiêu hóa
• Thay đổi hoặc khắc nghiệt về thời tiết

Các xét nghiệm chẩn đoán và theo dõi bệnh hen suyễn ở trẻ nhỏ

Chẩn đoán hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi có thể khó khăn. Các triệu chứng của bệnh cũng dễ gây nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác. Với trẻ lớn hơn, bác sĩ có thể sử dụng một bài kiểm tra thở để đo mức độ hoạt động của phổi, nhưng những bài kiểm tra này không hữu ích với trẻ nhỏ hơn, những trẻ có thể gặp khó khăn khi làm theo hướng dẫn và thở chính xác theo chỉ dẫn.

Nếu con bạn dưới 5 tuổi có các triệu chứng có thể chỉ ra bệnh hen suyễn, bác sĩ hoặc chuyên gia về bệnh hen suyễn có thể sẽ sử dụng một số thông tin để chẩn đoán.

Tiền sử bệnh

Bác sĩ của bạn có thể sẽ hỏi một số câu hỏi, chẳng hạn như sau:

• Có tiền sử gia đình bị hen suyễn không?
• Các triệu chứng thường xảy ra như thế nào?
• Ho có đánh thức con bạn vào ban đêm không?
• Các triệu chứng đi kèm với cảm lạnh hay chúng không liên quan đến cảm lạnh?
• Các cơn khó thở thường xảy ra như thế nào?
• Chúng kéo dài bao lâu?
• Con bạn có cần cấp cứu vì khó thở không?
• Con bạn có bị dị ứng phấn hoa, bụi, vật nuôi hoặc thức ăn không?
• Con bạn có tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc các chất kích thích khác trong không khí không?

Xét nghiệm trong phòng thí nghiệm

Các thử nghiệm khác có thể bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể đo mức độ của một số tế bào bạch cầu có thể tăng cao để phản ứng với nhiễm trùng.
• Chụp X-quang phổi: Chụp X-quang phổi để nhận thấy những thay đổi trong phổi khi bệnh hen suyễn ở mức độ trung bình đến nặng. Chụp X-quang còn giúp bác sĩ có thể loại trừ được một số bệnh lý khác có biểu hiện tương tự với hen suyễn.
• Thử nghiệm dị ứng: Xét nghiệm da hoặc máu có thể cho biết con bạn có bị dị ứng với chất gây dị ứng nghi ngờ hoặc có khả năng hay không.

Điều trị thử nghiệm

Nếu bác sĩ nghi ngờ con bạn mắc bệnh hen suyễn, bác sĩ có thể sẽ kê đơn điều trị thử. Nếu trẻ có các triệu chứng tương đối nhẹ và không thường xuyên, trẻ có thể dùng một loại thuốc tác dụng ngắn. Nếu nhịp thở được cải thiện trong thời gian và cách thức dự kiến ​​cho việc điều trị đó sẽ giúp cải thiện nhịp thở và hỗ trợ chẩn đoán hen suyễn.

Nếu các triệu chứng thường xuyên hơn hoặc nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể sẽ bắt đầu sử dụng thuốc để quản lý lâu dài. Điều trị thử nghiệm trong trường hợp này có thể kéo dài từ 4 – 6 tuần từ đó sẽ hỗ trợ chẩn đoán và tạo cơ sở cho một kế hoạch điều trị liên tục.

Điều quan trọng là bạn phải theo dõi các triệu chứng của con mình trong quá trình thử điều trị và làm theo các hướng dẫn một cách cẩn thận. Nếu bạn đã làm theo hướng dẫn và không có cải thiện trong thời gian dùng thử, bác sĩ có thể sẽ xem xét một chẩn đoán khác.

Điều trị hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi

Mục tiêu điều trị cho trẻ nhỏ mắc bệnh hen suyễn là:

• Điều trị viêm đường hô hấp
• Sử dụng thuốc tác dụng ngắn để điều trị cơn hen suyễn
• Tránh hoặc giảm thiểu tác động của các tác nhân gây hen suyễn
• Duy trì cho phổi hoạt động bình thường

Bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp tiếp cận từng bước để điều trị bệnh hen suyễn cho con bạn. Mục tiêu là quản lý tổng thể với số lượng tối thiểu các cơn hen suyễn cần điều trị ngắn hạn.

Điều này có nghĩa là ban đầu có thể tăng liều lượng điều trị cho đến khi cơn hen ổn định. Khi bệnh ổn định trong một khoảng thời gian, bác sĩ có thể ngừng điều trị, để con bạn chỉ còn dùng lượng thuốc tối thiểu để duy trì cho bệnh ổn định.

Cách tiếp cận từng bước này có thể dẫn đến những thay đổi lên hoặc xuống theo thời gian, tùy thuộc vào phản ứng của mỗi trẻ với điều trị và sự tăng trưởng và phát triển tổng thể, cũng như sự thay đổi theo mùa hoặc thay đổi mức độ hoạt động.

Thuốc để kiểm soát bệnh lâu dài

Thuốc kiểm soát hoặc duy trì lâu dài thường được dùng hàng ngày. Các loại thuốc kiểm soát lâu dài bao gồm:

• Corticosteroid dạng hít là loại thuốc kiểm soát hen suyễn lâu dài được sử dụng phổ biến nhất cho trẻ em dưới 5 tuổi. Đây cũng như là phương pháp điều trị ưu tiên theo Hướng dẫn Phòng ngừa và Giáo dục Hen suyễn Quốc gia. Thuốc corticosteroid dạng hít dễ sử dụng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bao gồm: budesonide (Pulmicort Flexhaler, Pulmicort Respules), fluticasone (Flovent HFA) và beclomethasone (Qvar Redihaler).
• Các chất điều chỉnh leukotriene có thể được thêm vào kế hoạch điều trị khi điều trị bằng corticosteroid dạng hít đơn thuần không giúp kiểm soát hen suyễn ổn định. Thuốc montelukast (Singulair) ở dạng viên nén nhai được cho trẻ em từ 2 đến 6 tuổi và ở dạng hạt có thể được thêm vào thức ăn xay nhuyễn cho trẻ em từ 1 tuổi.
• Thuốc chủ vận beta tác dụng kéo dài là một loại thuốc hít có thể được thêm vào phác đồ điều trị corticosteroid.
• Thuốc salmeterol là một chất chủ vận beta tác dụng kéo dài kết hợp với corticosteroid dạng hít dưới dạng thuốc hít một liều (Advair HFA).
• Cromolyn là một loại thuốc hít để ngăn chặn viêm và có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị bổ sung với corticosteroid dạng hít.
• Corticosteroid đường uống chỉ được sử dụng khi không thể kiểm soát được bệnh hen suyễn bằng các phương pháp điều trị khác.

Thuốc tác dụng ngắn

Những loại thuốc này – được gọi là thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn – giúp giảm ngay các triệu chứng hen suyễn và tác dụng kéo dài từ bốn đến sáu giờ. Thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn cho bệnh hen suyễn bao gồm albuterol (ProAir HFA, Ventolin HFA, những thuốc khác) và levalbuterol (Xopenex HFA).

Đối với trẻ em có các triệu chứng hen suyễn nhẹ, không liên tục thường được sử dụng thuốc tác dụng ngắn. Đối với trẻ nhỏ bị hen suyễn dai dẳng và sử dụng thuốc kiểm soát lâu dài, thuốc tác dụng ngắn được sử dụng như một loại thuốc làm giảm cơn hen nhanh chóng, hoặc cứu nguy.

Việc sử dụng thuốc có thể dẫn đến một số tác dụng phụ không mong muốn nên mẹ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa và tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ về liều lượng và thời gian sử dụng thuốc.

Thiết bị phân phối thuốc

Hầu hết các loại thuốc điều trị hen suyễn đều được cung cấp bằng một thiết bị gọi là ống hít định lượng liều lượng cần thở sâu đúng thời gian để đưa thuốc vào phổi.

Liệu pháp hít vào là nền tảng của điều trị hen suyễn ở trẻ em dưới 5 tuổi, với sự lựa chọn thiết bị dựa trên độ tuổi và khả năng của trẻ. Bình hít định liều (pMDI) dùng kèm buồng đệm, với mặt nạ ở những trẻ từ 0 đến 3 tuổi và không dùng cho trẻ 4 đến 5 tuổi.

Khi sử dụng buồng đệm, thời gian đưa thuốc vào tương đối ngắn. Tuy nhiên, nhiều trẻ em không thể sử dụng pMDI kèm buồng đệm, vì chúng còn quá nhỏ hoặc quá yếu để sử dụng thiết bị cầm tay. Vì thế, máy xông khí dung là một thiết bị thay thế cần thiết cho pMDI, cung cấp một liều thuốc điều trị trong khoảng 15 phút và cho phép thuốc được chuyển đến phổi của bệnh nhân ở mọi lứa tuổi, với sự phân phối thuốc tốt trong phổi. Trạng thái thở bình thường có thể được sử dụng với cả hai hệ thống phân phối thuốc.

Ưu điểm của corticoid dạng khí dung (NebCSs) bao gồm khả năng phân phối đồng thời nhiều loại thuốc và khả năng điều chỉnh liều corticoid dạng hít (ICS).

Nhược điểm chính của máy xông khí dung là thiếu tính di động, thời gian cần thiết cho việc phân phối thuốc, và chi phí.

Như trong Bảng 1 dưới đây, liệu pháp xông khí dung, có ống thở được coi là đáng tin cậy, dễ sử dụng, và hiệu quả, đặc biệt đối với bệnh nhân là trẻ nhỏ bị hen phế quản.

BẢNG 1: Khuyến cáo về việc sử dụng ICS ở trẻ sơ sinh và trẻ em

Bệnh nhân	Máy xông khí dung	pMDI + buồng đệm	Bình xịt bột khô
Trẻ sơ sinh (< 2 tuổi)	• Đáng tin cậy • Dễ sử dụng • Cần mặt nạ, không cần bịt chặt	• Không thể dự đoán • Yêu cầu phải đào tạo • Cần mặt nạ và phải bịt chặt	• Không phù hợp
Trẻ trong độ tuổi mẫu giáo (2-5 tuổi)	• Hiệu quả • Dễ sử dụng • Cần mặt nạ, không cần bịt chặt • Ống ngậm thở dễ hơn	• Hiệu quả • Yêu cầu phải đào tạo • Cần mặt nạ và phải bịt chặt • Ống ngậm	• Không phù hợp
Trẻ em ở độ tuổi đến trường (> 5 tuổi)	• Hiệu quả • Ống ngậm thở dễ hơn	• Hiệu quả • Ống ngậm • Yêu cầu đào tạo và thực hành	• Hiệu quả • Dễ sử dụng • Sự lắng đọng khác nhau tùy theo thiết bị

Trong quá trình dùng thuốc, bạn có thể sử dụng máy xông khí dung nén khí NE-C801KD để hỗ trợ trẻ cho quá trình điều trị hiệu quả. Thiết bị này giúp đưa thuốc trực tiếp vào vùng cần điều trị, do đó giúp cắt giảm các cơn hen suyễn một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Công nghệ van ảo độc đáo chỉ có ở OMRON, hạt thuốc nhỏ mịn giúp thuốc thẩm thấu sâu tới túi phổi, không hao hụt thuốc giúp hiệu quả xông cao, không dùng van silicon độc hại và cốc thuốc sử dụng chất liệu nhựa dễ vệ sinh, đảm bảo an toàn cho người dùng.

Thiết bị với thiết kế sinh động, ngộ nghĩnh chắc chắn sẽ mang lại sự thích thú cho các bé khi sử dụng.

Máy xông mũi họng nén khí OMRON là thương hiệu duy nhất trên thị trường được Hội hô hấp Việt Nam khuyên dùng.

Hệ hô hấp và hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện nên rất dễ gặp phải tình trạng viêm nhiễm và đặc biệt là bệnh hen suyễn. Vì vậy, các bậc cha mẹ cần hết sức lưu tâm, quan sát kỹ những biểu hiện bất thường ở con để kịp thời đưa trẻ thăm khám bác sĩ. Bởi nếu để bệnh tiến triển nặng có thể trẻ sẽ phải gặp những hệ quả khôn lường.